Le Hubertus Bogos
Nehot poli doing agu poli itan danong lise empo gah. Toe de lewe len keta cengata kudut ciri adak laing ko landuk laing kudut jer agu pepak latangt lawa do one ca golo lonto beo elor. Tae te ho’on ga one ca desa, kabupaten, provinsi agu negara.
Ita lise empo danong gah manga tara cemoln lonto landuk. Maik boto manga mbihi mbeha one lonto golo hitu nggerolon paka ambi muing agu tirik muing atan ata rapakn agu naun kudut lonto bongkok nggerolon wiga toe manga cihi caha agu toe manga ugu egen lonto golo agu mose cama sanggen ase ka’e. Cumang lite one demokrasi leso ho’o gah. Nehot poli itan danong wintuk demokrasi kut teti landuk lise ema lopo dite gah. Wiga widang lise tunti one Haju Betong agu one Haju Gurung.
Maik aku donde rei one naig. Co’o keta tara tunti one mose de haju betong agu gurungn lise empo danong kudut tombo laingn one cekeng wintuk caling ata cau landuk (regenerasi pemimpin).
Toe lelo haju latang te kete api agu te pande mbaru bate ka’eng kanang, ko mbaru sekola agu mbaru apa kaut. Maik bonen mai loke agu ici ko ante de haju ceak di’a kole lise ici atat gincisn kudut nganceng tanjik laing lewe len lata Manggarai.
One mai ceak dise hitu danong, ita lise ici ata gincis kudut nganceng reding laing latangt anak wa. One mai mose de haju ata rapakn kudut tunti laing one cekeng tombo caling atan kudut cau landuk lonto bongkok. Ngong loleng one mose de haju toing lise mede kudut cau laingn le anak wa. Maik toe kole sanggen taung haju. Poli pile agu lirn lise haju ata naun keta. Ngong poli ita agu bae tu’ungn kole lise rukun agu mosen haju hitu. Wiga one tombo caling landuk ko kudut ciri ata prenta laing gah loleng one haju betong agu gurung kali lise reding tombod nenggo’oy: “Eme wakak betong asa, manga waken te nipu tae. Eme muntung gurung pu’u manga wungkut te nipu curup.”
Toe ba one mose de ela cakong ko manuk pening. Toe kole ba one mose de jarang ko kaba ata sawi lete leso. Toe manga tombo nggo’o rapangn: “Eme mata kaba ko jarang laki mangir, manga kaba ko jarang laki koe kudut nipu tae.”
Nenggitu kole one tombo tunti remek mose (filosofi kesuburan hidup orang Manggarai). Eme tombo remek mose ga tunti kole lise empo danong one mai mose de haju. Tombon lise nenggo’oy: ”Poro mose data Manggarai gah saung bembang ngger eta wake caler ngger wa.” Ngong lebek keta saung ngger eta agu delem keta wake ngger wa mose hitu gah. Ngong ndeng agu menteng keta de mose hitu gah lawang mose weki agu wakar. Ngong toe de hendol agu gego konem cegot le buru mese.
Ata mesen ita daku cengatan gah, mesen agu okotn keta haju one mose data Manggarai. Ngong toe keta nganceng becang agu haju mose data Manggarai.
Mai nitu main, ceing kaut ata Manggarai Raya atat teti landuk laing le ro’eng poro manga nuk agu wintuk kudut kambe mosed sangged haju atat paeng puruk de tana Manggarai Raya. Ai ise ata sabin pede dise empo, iseg atan neho wungkut gurung atat nipu curup ai le muntung gurung pu’u, ai iseg atan neho wake nipu tae le wakak betong asa.
Atat neho palen keta gah, haju betong agu haju gurung hitu menteng laing keta kudut nganceng meser wae usang nggerone mata ko ulu wae. Wiga poro ita lata cau landuk, iset wungkut te nipu curup one mai muntung gurung pu’u agu iset wake nipu tae one mai wakak betong asa, kudut manga wintuk kambe mose de haju betong agu haju gurung kudut pande mose mata wae inung de roeng neteng beo. Ngong landuk ata kambe mata wae betuan.
Maik toe latangt iset cau landuk kanang. Sanggen kaut ngasang ata Manggarai paka nuk agu kukut cama mbate de empo data Manggarai kudut to’o cama, gejur cama pande beka buar haju betong agu haju gurung, cewen keta one lupi mata wae agu one tana atat donde hena le lus. Ai wake betong agu gurung kole pande maket agu ndeng tana kudut ta’ang lus.
