Ca ruku di’a one mose data Manggarai danong main. Ngasangn ruku hitu “reding anak” ata toe di ngance lego cucu de enden.
Reding anak hitu gah ngong ledong dokong one ata le enden nengkoe atat toe di ledong cucun. Be le mai hitun, tegi besedi’a agu campe kudut nipu di’an anak hitu, boto nggoling reme hopin agu boto retang le kanang baran. Ngasang data tiban agu caun reding hitu gah ata “wele”.
Boto kanang baran anak hitu, reding kole mose koen. Maik le toe di tama liha mama hang, hitu de mangan “mamang”. Wiga mamang hitu keta ca gori mese data wele. Toe hitu kanang. Eme retang nengkoe hitu, etan embe agu jejong gah, kudut heman nengkoe hitu one mai retangn.
Mamang hitu ngong olong mama ndewut keta di hang one mu’u data wele, poli hitu loak liha one mai mu’un hang hitu lobo nata limen. Poli hitu gah, etan liha takung nggerone mu’u de anak hitut wele diha. Emon wa gah, eme haeng pisa ngkalin takung bo hang hitu gah, manga de tandan becur baran nengkoe hitu. Tandan gah, ogon te tiba kole liha takung hitu gah. Ngong be le mai hitun gah, takung wae inung kali gah.
Tentu manga rei gah. Ceing ata welen nengkoe hitu. Eme manga ka’en, ngongt le ka’en hitu ata welen. Eme ka’e ata reme one bangku sekola, mangan de tegi kamping guru toe ngo sekola ca ko sua leso. Toing rajan agu guru, ai kudut wele ase gauk ngo duat ende. Donden toe manga panggan le guru tegi hitu.
Maik eme toe manga ka’en bo nengkoe hitu gah, hitug de mangan tegi besedi’a agu campe data hae cama ka’eng one ca mbaru. Ai danong mose data Manggarai mose ka’eng cama one ca mbaru. Nganceng telu sampe lima kilo ka’eng cama one ca mbaru. Toe manga ngi ngak. Kanang ata renceng mose cama one ca mbaru.
Am manga kole rei. Apa rajan tara mangan ruku reding anak hitu.
Atat donden keta tombo reding anak gah, dugu rungang keta cau cekeng tawi, rede, ronca lokang, cekeng ako woja agu gok latung. Tara mangan reding anak gah, ai kudut nggele nggasang keta ise ngasang ende ngo duat gula we’e mane one cau cekeng situ.
Du we’e gah, suad keta rei ata kolangn de ende. Tamat do hangn agu tamat toe retang hi nana ko ndu bao. Poli hitu len teing cucu. Maik toe rodo teing, olong perek oke di wae cucu laring cain. One we’e hitu keta ca salang toto mesen momang de ngasang ende kamping anak dadingn. Ai ata nuk agu pande laring cain keta de ende hitu, teing cucu anak. Toe manga nuk liha kamer kole duat. Toe manga kole nuk liha darem baran. Olong teing cucu anak keta di laring cain.
Atat tanjik laingn one mai ruku reding hitu gah, toe keta manga can tombo calang laing gauk pande de ruku reding anak. Ruku reding kali gah tombo ca salang mose agu salang te pande mose laing ata Manggarai. Agu tombo geal nai data Manggarai campe hae ata, toe manga rekeng ko tentang geal ko mendon.
Le nuk kole di’an ruku reding agu wele nengkoe hitu danong, mangan get daku kudut ba ruku reding hitu ngger one gori agu gejur weri haju. Neho rapang weri haju one lupi mata wae, one tana sekola agu tana gereja.
Lorong le ita agu le get one nai daku gah, nia poro sanggen ase kae one tana mbeot, ko nia kaut wan ka’eng lorong dolong latung coko agu woja mbaet, poro nuk kin kole beo, osang bate pu’ung agu wangkan mose dite. Cekeng kole beo hitu gah poro manga reding weri haju. Toe perlu don. Tamat ca pu’un asal weri le nai di’a agu paka jerek muing ata welen musi mai. Di’a bon keta doingn laku eme neteng ase kae kole beo cekeng penti weri gici ca pu’u haju one lupi mata wae ko nia kaut wan.
Tambang de ca raja atat tombo laingn. Ai toe tombo senang cumang tau ase ka’e kanang gah, maik manga le’e banan kole penti hitu. Le’e hitu gah cama neho tanda mata penti ntaung ca.
Nganceng le weri agu reding haju hitu kole pande cumang tedeng ata reding agu ata welen haju hitu. Am cumang one perkakas HP kaut peh. Ai pasti manga rei tau co’o koe gosin ko kreba uwan haju hitut wele gah. Haju hitu ciri kembatang curup donde data weri (reding) agu ata welen haju hitu.
Eme di’a welen musi mai tedeng telu ntaung, toe toet mose haju hitu. Ai hitu lorong pengalam weri haju jati de weki ru gaku.
Neho keta palong get ho’o gah, ai cai one iru misa sulung anak Tuang Pater Hendrik Waguto, MSs.Cc., anak de ka’e daku hi Ka’e Moses Jemparung. Damang laku tombon agu hia kudut nganceng panden weri haju le tuang weru lorong ruku reding anak koe. Bengkes nai daku woko di’a liha rimban agu tiban tombo hitu.
Wiga toe beheng bail ka’eng one nain get daku gah. Pande muingy one cekeng misa sulung de Anak Tuang Hendrik. Ai ata poli baen tuang ho’o tuang “misionaris”, tuang atat ngo tana tadang, ngo neteng negara kudut wecak wela tewar wua reweng de Morin. Ngong eme poli misa sulung tuang weru gah, ngo duat one uma anggor de Morin poli hitu gah. Ngong ledong beo, ledong ende ema agu ase ka’e.
Maik kudu manga tanda mata kamping ende ema agu ase ka’e one mai misa sulung hitu gah, perlu weri ca ko sua pu’un koe haju. Ai toe manga anak bara wua tukan de tuang (“anak biologis” tombo melajun), tunti le belak haju kaut anak laing de tuang gah. Be le mai hitun gah, reding kole pede agu kreba ekologis one mai misa sulung hitu.
Woko cumang taud nuk, mangan de weri de Tuang Hendrik gah ca pu’u haju mok, saksi laing ende dadingn, Theresia Imbuk, ema koen Ruben Dasor, amangn Sius Masiamin, ka’en Eman Dasor, kesan hi Engel agu hi Teus. Poli bantang ata welen haju mok hitu, hia Kraeng Teus. Ngong ata redingn anak rona, ata welen anak wina.
Toe kudut sandiwara. Toe kole kudut gaya ko lomes. Maik kudut cake haeng icin keta weri haju lut ruku reding anak one mose data Manggarai. Ngong paka menteng keta wa mai nain gejur weri haju mok hitu. Menteng weri, menteng reding, menteng kole welen nggerolon gah.
Nenggitu kole wetan hi Raflesia Lulu Bogos, anak de rug aku, atat kole beo lorong misa sulung de nara tuang. Kesep kole ngger le Ruteng agu terus kole one bangku kulia lau Bali, hia kole weri sua pu’u haju mok. Sua tau ata welen haju diha, naran hi Juan de Tungga agu hi Anjelo de Batista. No’o kudut dedek tombo. Weta ata weri agu reding anak haju, sua tau nara ata weled haju situ musi mai gah.
One mai reding haju situ bo gah, mangan de bengkes laing. Nondo kin duat one uma anggor de Morin tuang gah, manga ata welen anak haju musi mai. Nondo kin kulia weta ca mongko nitu olon gah, ai manga sua nara ata wele sua anak haju diha musi mai.
Rencun gah, weri haju lut ruku reding anak, ngong toe weri ledo. Manga ata werin haju, agu manga muing ata welen.
Neho tae kali gah, mangan de bengkes laing. Uwa gula bok leso kin nggerolo hiat werin haju hitu, saung bembang nggereta agu wake caler kin nggerwa haju musi mai, ai manga ata welen.
Baca juga artikel terkait KAMBE MATA WAE atau tulisan menarik Hubert Bogos lainnya.
EDITOR: Redaksi Krebadia.com
Hubert Bogos, Perintis Gerakan Sabuk Hijau Manggarai (The Pioneer of the Manggaraian Green Belt Movement)